Αρχείο Γεωργίου A. Μαύρου
O Αμοργιανός φιλόλογος Γεώργιος Μαύρος γεννήθηκε στην Αμοργό το 1952 και πέθανε στην Αθήνα το 2009. Ήταν γιός του Αντωνίου Μαύρου, προέδρου της κοινότητας Αμοργού για 20 χρόνια. Ο Γεώργιος Μαύρος τελείωσε το δημοτικό σχολείο στην Αμοργό και κατόπιν το εξατάξιο γυμνάσιο στο οικοτροφείο της Σαντορίνης. Στα χρόνια της δικτατορίας έζησε στα Ιωάννινα σπουδάζοντας στο κλασικό τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Εργάστηκε ως καθηγητής σε σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Αθήνα και στις Κυκλάδες. Στην Αμοργό υπηρέτησε για 7 χρόνια. Ήταν ενταγμένος πολιτικά στο χώρο της ανανεωτικής αριστεράς και είχε έντονη συνδικαλιστική δράση στο χώρο της εκπαίδευσης. Υπήρξε ασυμβίβαστος σαν άνθρωπος αλλά συγχρόνως τρυφερός και συναισθηματικός. Άφησε την τελευταία του πνοή στο διαμέρισμά του στην Αθήνα, στα 57 του χρόνια, το Μάρτιο του 2009. Από την μεταπολίτευση άρχισε να συγκεντρώνει λαογραφικό και άλλο υλικό από τον τόπο του, διασώζοντας ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της ιστορίας της Αμοργού το οποίο δεν υπάρχει αποτυπωμένο πουθενά αλλού. Πιο συγκεκριμένα, ο Γ. Μαύρος, ως βιωματικός και βαθύς γνώστης του λόγου και του τόπου του,
1) εκμαίευσε από τους συντοπίτες του και διέσωσε πλούσιο αυθεντικό υλικό – μνήμες ανθρώπων και στοιχεία με αναφορές που ξεκινούν από το 19ο αιώνα
2) κατηγοριοποίησε το πρωτότυπο υλικό του, το οποίο ξεκίνησε και να σχολιάζει, αρχής γενομένης από τις Αμοργιανές παροιμίες (50 περίπου) και τις Παροιμίες που λέγονται στην
Αμοργό (2.300 περίπου), στις οποίες παρέθετε επιπλέον παραπλήσια ευρήματα από αντίστοιχες, ήδη δημοσιευμένες πηγές
3) κατέγραψε και παρέδωσε σε ηλεκτρονική μορφή αινίγματα, μοιρολόγια, ρίμες, μαντινάδες, ερωτικά δίστιχα, δίστιχα της θάλασσας, της ξενιτιάς, του γάμου, του Κλήδονα, νανουρίσματα, παιχνίδια, καθώς και βιογραφικά στοιχεία για τους λαϊκούς ποιητές της Αμοργού
Όλο αυτό το πρωτότυπο υλικό επρόκειτο να αποτελέσει την ύλη, για τη σύνθεση μιας πολύτομης σειράς λαογραφικών, λογοτεχνικών και ιστορικών εργασιών. Επιπρόσθετα, ο Γ. Μαύρος σχεδίαζε να παρουσιάσει σειρά ηχητικών ντοκουμέντων εκφοράς λόγου στην Αμοργιανή ντοπιολαλιά, μέσω ηχογραφήσεων από συνομιλίες του για 35 χρόνια με Αμοργιανούς, αρκετοί από τους οποίους είχαν μεγαλώσει με τα ακούσματα και τις ζωντανές μνήμες του τέλους του 19ου αιώνα. Οι αυθεντικές αυτές ηχογραφήσεις περιλαμβάνουν επίσης πολύτιμες μαρτυρίες και στοιχεία σχετικά με το εθιμικό δίκαιο, τη λαϊκή ιατρική, τα λαϊκά γλέντια, την πρόβλεψη των καιρικών φαινομένων, την ερμηνεία των ονείρων καθώς και προλήψεις, γητειές, μνήμες και θρύλους σχετικούς με την πειρατεία, βουκολικά τραγούδια, τοπικές εκφράσεις και άλλα.
Το πολύπλευρο πνευματικό αυτό έργο, σχετικά με τις ρίζες, τις παραδόσεις και την τοπική ιστορία της Αμοργού, τεκμηριωμένο επιστημονικά με αναφορές και συνδέσεις με άλλα νησιά και άλλες περιοχές του ελλαδικού χώρου, προορίζεται να συμβάλλει στη διάσωση και διατήρηση της παράδοσης στην πιο αυθεντική μορφή της και να υποστηρίξει οποιαδήποτε προσπάθεια που θα μπορούσε να αναπτυχθεί σε αυτήν την κατεύθυνση.
Δυο χρόνια μετά το θάνατο του Γ. Μαύρου εγκαινιάστηκε στο νέο Γυμνάσιο-Λύκειο Αμοργού η αίθουσα που φέρει το όνομά του. Το βασικό αποτύπωμα της προσωπικότητας και του έργου του μπορεί να συνοψισθεί στα λόγια της μαθήτριάς του στο γυμνάσιο Αμοργού Ελευθερίας Ψυχογιού:
«…Σήμερα, είναι σωστό ένα σχολείο να έχει τ’ όνομά του, γιατί ο Μαύρος ήταν σχολείο για όλους μας. Όλοι οι μαθητές του πήραν κάτι από τον Γιώργο Μαύρο. Κάτι που θα τους ακολουθεί σ’ όλη τους τη ζωή…Ξέροντας πολύ καλά τις αδυναμίες του εκπαιδευτικού συστήματος, καθώς και την αδικία που υφίστανται οι μαθητές της επαρχίας, ξεκινούσε από κει για να ανατρέψει τα δεδομένα, δίνοντας ένα κοινό αγώνα με τους μαθητές του, για να περάσουν στο πανεπιστήμιο. Αμέτρητες ώρες στο σπίτι του, ακόμη και στο Λύκειο της Αμοργού, εκτός διδακτικών ωρών με τα παιδιά, για να προλάβει, να φτάσει και να ξεπεράσει όλους αυτούς που είχαν τη δυνατότητα των φροντιστηρίων. Εντούτοις ο Μαύρος δεν ήταν απλά ένας καλός φιλόλογος για μας. Όντας η προσωποποίηση της εντιμότητας και του αγώνα, μετέφερε στους μαθητές του την έννοια του ενεργού πολίτη. Μας έμαθε να διαβάζουμε, ν’ ακούμε μουσική, να βλέπουμε πίσω από τα πράγματα αναλύοντάς τα. Μας έμαθε να αγαπάμε τον τόπο μας, την παράδοση. Μας έμαθε να είμαστε άνθρωποι. Ο Γ. Μαύρος σε ό,τι έκανε είχε συνέπεια και συνέχεια. Έφυγε κάποια στιγμή από την Αμοργό. Ωστόσο, δεν παράτησε ποτέ στην τύχη τους ούτε εμάς ούτε το νησί του. Ήταν τόση η ανησυχία του κι αστείρευτη η αγωνία του, που κανείς και τίποτα δεν μπορούσε να τον σταματήσει. Ακόμη και τα θαυμάσια καλντερίμια της Χώρας αν δεν ήταν ο Μαύρος θα είχαν καταστραφεί…Ο Γ. Μαύρος, άφησε κληρονομιά στον τόπο μας ένα τεράστιο θησαυρό. Την καταγραφή των λαογραφικών στοιχείων της Αμοργού. Το υλικό αυτό διασώθηκε, ανακτήθηκε και αξιοποιείται όπως ακριβώς ο ίδιος είχε οραματιστεί…».
Μαριλένα Γύπαρη
Αθήνα 17/11/2023