i) ‘Εθεκες: [<αρχ. τίθημι = θέτω, τοποθετώ].
ii) Κάτθης (ο): ο γάτης, ιδιωματική χρήση του αρσενικού γένους.
Δίστιχα / Μαντινάδες – Σατιρικά – Περακτικά (Σύνολο: 67).
Δίστιχα: 2, 4-5, 9-10, 14-15,18-20, 29, 37,42-45, 52, 64 (Σύνολο: 18).
Πηγή: Άννα Πρασίνου – Λάμπρου, «Τραγούδια που λέγονταν στην Αμοργό», Αμοργιανά 10, (2004): 65-66.
Δίστιχα: 1, 3, 6-8, 11-13, 16-17, 21-28, 30-36, 38-41, 46-51, 53-63, 65-67 (Σύνολο: 49).
Πηγή: Αρχείο Γεωργίου Μαύρου
1. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, το συγκεκριμένο δίστιχο λεγόταν ως αρνητική και προσβλητική απάντηση σε ενοχλητικό μαντιναδόρο, με τους χαρακτηρισμούς αζόϋρα-απήανο που τους χρησιμοποιούσαν και σε άλλα παρόμοια δίστιχα.
2. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορητής του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν ο: Δημ. Εμμ. Κωβαίος, 79 ετών, από την Καλοταρίτισσα. Παραπέμπει επίσης ο Γ. Μαύρος στο: Μ. Λιουδάκι, σ. 288, αρ. 50, παραλλαγή (χαροκοπώ)
3. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορητής του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν ο: Ε. Ι. Βεκρής, 80 ετών, από τη Χώρα.
4. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορητής του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν ο: Σίμος Γιαννακός, 58 ετών, από τη Χώρα. Σημειώνει ο Γ. Μαύρος, ότι το δίστιχο ήταν τραγούδι του Διαμαντή, προπάππου του πιο πάνω πληροφορητή.
5. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορητής του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν ο: Αντ. Λ. Φωστιέρης, 80 ετών, αγρότης, από τη Χώρα. Παραπέμπει επίσης, στο: Μ. Λιουδάκι, σ. 301, αρ. 120, παραλλαγή (βγαίνει και σολατσάρει)
6. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορήτριά του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν η: Νίνα Νικολακάκη, γ. Δ. Γιαννακού, 60 ετών, που ασχολούνταν με τα οικοκυρικά. Σημειώνει ο Γ. Μαύρος ότι το έλεγε ο προπάππους της πληροφορήτριας, Διαμαντής Γιαννακός, λυράρης, στο β’ μισό του 19ου και αρχές του 20ου αιώνα. Σημειώνει επίσης ο Γ. Μαύρος ότι τραγουδιόταν κατά τρόπο ειρωνικό, πάνω σε χορό κουτής και άσκημης γυναίκας.
7. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορήτριά του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν η: Ουρανία Γ. Αρτέμη, 77 ετών, από τη Χώρα που ασχολούνταν με τα οικοκυρικά. Σημειώνει ο Γ. Μαύρος ότι το τραγούδησε μαζί με άλλα σκωπτικά ο Λουκάς Μιχ. Συνοδινός, φούρναρης, αυτοδίδακτος λόγιος και κατά περίσταση λαουτιέρης, σε γάμο στο τέλος, όταν είχε μείνει μόνο αντροπαρέα. Σημειώνει επίσης ο Γ. Μαύρος ότι λεγόταν με παραλλαγές στον Κλήδονα, ως «κατάρα» (σκωπτική ευχή) στο ξεσυνέρισμα και σε μονομαχίες μεταξύ των στιχουργών – αντρών κυρίως. Παραπέμπει επίσης στα τραγούδια του Κλήδονα.
8. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορητής του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν ο: Ι. Ιακ. Γαβράς, 62 ετών, αγρότης από τη Χώρα.
9. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορητής του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν ο: Αντ. Λ. Φωστιέρης, 79 ετών, αγρότης από τη Χώρα.
Σημειώνει ο Γ. Μαύρος ότι πρόκειται για μαντινάδα από φίλους σε φίλους, απαρεξήγητη. Σημειώνει επίσης ότι πολλές φορές τραγουδιόταν από αντροπαρέες στα καφενεία αργά πάνω στο κέφι.
10. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορητής του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν ο: Δημ. Ε. Σίμος, 61 ετών, βοσκός από το Βρούτση. Σημειώνει ο Γ. Μαύρος ότι επρόκειτο για σατυρικό δίστιχο που τραγουδιόταν σε αντροπαρέες χάριν αστεϊσμού, και αυτοσαρκασμού. Σημειώνει επίσης ο Γ. Μαύρος ότι γραφόταν στην ερωτική αλληλογραφία όταν η ερωτική σχέση έβαινε προς το τέλος. Τέλος, ο Γ. Μαύρος σημειώνει ότι το είπε στον πληροφορητή γύρω στο 1960, η Μαργαρίτα Γ. Βλαβιανού (το Μαργαρίτι του Βοριά) γυναίκα και μάννα των γνωστών τραγουδιστάδων Γ. και Σπύρου Βλαβιανού, στιχοπλόκος και η ίδια από το Βρούτση.
Παραπέμπει επίσης ο Γ. Μαύρος στο Μ. Λιουδάκι σ. 302 αρ. 128, παρόμοιο (ετρύπησε), Λαογρ. τ. Ε σ. 593 αρ. 137 (Λ. Φιλίππου – Κυπριακά δίστιχα ο α ‘ στίχος, Ν. Αν. τ. Α σ. 282 αρ. 339 παραλλ. (έσχσε το δεματικό).
11. Σημειώνει ο Γ. Μαύρος ότι πρόκειται για ειρωνεία για τη στοιχειώδη έλλειψη της αριθμητικής. Σημειώνει επίσης ότι άκουσε κάτι παρόμοιο με υπαρκτά πρόσωπα, γεγονός που δείχνει την άγνοια που είχαν οι αγράμματοι αγρότες της Αμοργού μέχρι το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο: Μια γριά αγρότισσα λέει στον άντρα της Ι. Βεκρή:
– καημένε Γιάννη, γιάντα του ‘πες του εμπόρου 500 δραχμές – τετρακόσες ήπρειπε να του πεις, εννοώντας ότι το 400 είναι μεγαλύτερο του 500.
12. Σημειώνει ο Γ. Μαύρος ότι γελούσαν μ’ αυτό στις βεγγέρες. Την πληροφορία έδωσε στο Γ. Μαύρο η Διαμάντω Γιαννακού, μαμή, 93 ετών, από τη Χώρα.
13. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πρόκειται για σατυρικό νανούρισμα.
14. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου πληροφορητές του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν οι: Γεώργιος Μιχ. Πράσινος-Νομικός, 82 ετών, αγρότης, από τη Χώρα και ο Αντ. Λ. Φωστιέρης, 79 Ετών, αγρότης, από τη Χώρα μαζί.
Σημειώνει ο Γ. Μαύρος ότι πρόκειται για περιγελαστικό δίστιχο για ηλικιωμένη γυναίκα με στραβισμό (τη Μαριγώ του Βασαράμβα) που ερωτεύτηκε ηλικιωμένος πια ο Νικ. Πράσινος, κτηματίας της εποχής γύρω στα 1930 και τη σήκωσε σε χορό τις Απόκριες. Τότε ο «παιχνιδιάτορας» (άγνωστο ποιος) της το τραγούδησε.
15. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου πληροφορήτριά του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν η: Διαμάντω Ι. Γιαννακού, 93 ετών. Σημειώνει ο Γ. Μαύρος ότι η πληροφορήτρια το άκουσε από τον παππού της Διαμαντή Γιαννακό, φημισμένο λυράρη στο β’ μισό του περασμένου αιώνα.
16. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γ. Μαύρου, πρόκειται για ευχή ειρωνική.
17. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορητές του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν οι: Αντ. Λ. Φωστιέρης, 79 ετών, αγρότης , από τη Χώρα και ο Στάθης Νομικός, 79 ετών, αγρότης- ναυτικός, από τη Χώρα.
Σημειώνει ο Γ. Μαύρος ότι το δίστιχο αναφέρεται σε φτωχό βοσκό (Κ. Φωστιέρη του Κοντόγιαννη) που έκανε όλο το χρόνο αιματηρές οικονομίες για να έχει τη δυνατότητα να χορέψει τις Απόκριες γύρω στα 1950 στην Απάνω Λόζα.
18. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορητής του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν ο: Β. Ι. Βεκρής, 80 ετών, αγρότης από τη Χώρα.
19. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορητής του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν ο: Ε. Ι. Βεκρής, 80 ετών, από τη Χώρα.
Σημειώνει ο Γ. Μαύρος ότι το τραγουδούσαν μέσα από το σπίτι σε ανεπιθύμητους μαντιναδόρους. Σημειώνει επίσης ότι το τραγουδούσαν σαν απάντηση σε ανεπιθύμητους κανταδόρους της νύχτας.
20. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορητής του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν ο: Σ. Πάσσαρης, 78 ετών, από την Αρκεσίνη.
Σημειώνει ο Γ. Μαύρος ότι το δίστιχο αναφέρεται σε ζευγάρι που έβαζε διαβολιές και χώριζε αντρόγυνα.
21. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορήτριά του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν η: Διαμάντω Γιαννακού, μαμή, 93 ετών, από τη Χώρα.
22. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορήτριά του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήτα η: Ε. Α. Μαύρου, 68 ετών, από τη Χώρα. Σημειώνει ο Γ. Μαύρος ότι επρόκειτο για ειρωνικό δίστιχο.
23. . Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορητές του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν οι: Γ. Εμ. Πλατής [Μαλασπίνος], 65 ετών και Δ. Κ. Γιαννακός, 65 ετών, και οι δυο τους καφετζήδες.
24. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορήτριά του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν η: Νικολέττα Σ. Λουδάρου, 72 ετών, από τα Κατάπολα.
Σημειώνει ο Γ. Μαύρος ότι επρόκειτο για περιπαικτικό δίστιχο για παντρολογήματα, σε περίπτωση διαφωνίας συγγενών για υποψήφιο γαμπρό ή και γενικότερα από άλλους, για όχι ιδιαίτερου κοινωνικού κύρους δεσμό, ανοήτων ανθρώπων.
25. Σημειώνει ο Γεώργιος Μαύρος ότι το συναντούμε σε μαντινάδα της παρέας .
26. Σημειώνει ο Γεώργιος Μαύρος ότι το δίστιχο αναφερόταν στους τσιγγούνηδες.
27. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορητής του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν ο: Δημήτρης Γ. Πράσινος, 77 ετών, βοσκός, από τη Χώρα. Σημειώνει ο Γ. Μαύρος ότι το άγγιγμα ή η επάλειψη με κρομμυδασκέλα προκαλεί κνησμό και πολλές φορές κοκκινίλες στο δέρμα. Άρα πρόκειται για προσβλητικό και μειωτικό δίστιχο σε καντάδα, απόρριψης, εκδίκησης ή απλώς χλευασμού .
28. Σημειώνει ο Γεώργιος Μαύρος ότι το δίστιχο αναφέρεται σε απομακρυσμένη, σχεδόν ανύπαρκτη συγγένεια.
29. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορητής του για το συγκεκριμένο λαϊκό ποίημα ήταν ο: Νικ. Δ. Κωβαίος, 82 ετών.
30. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου πρόκειται για δίστιχο υβριστικό που ταίριαξε και τραγούδησε ο λαϊκός στιχουργός και οργανοπαίχτης – λαουτιέρης Σπύρος Γ. Βλαβιανός για συγχωριανό του, φίλερη και παράξενο, πράγμα που τον οδήγησε στα δικαστήρια. Μετά την απαγγελία του δίστιχου στην αίθουσα του δικαστηρίου, ο ειρηνοδίκης αφού τον συμβούλεψε να μην επαναληφθεί, μειδιώντας τον αθώωσε.
Ο Γ. Μαύρος σημειώνει επίσης και για το Βιόλαζη: Ο Λαμπριανός ο λεγόμενος, Γ. Νομικός, ο σημαντικότερος βιόλαζης της Αμοργού από το 1920 και μετά κατά τον 20° αιώνα. Γεννήθηκε και πέθανε στο Βρούτσι, φημισμένος. Συνέχισε η κόρη του η Βιολαζίνα, μοναδική περίπτωση γυναίκας στην Αμοργό που ‘παιζε βιολί. Ο βιόλαζης και ο Σπύρος Βλαβιανός ο Ψαρόσπυρας ο λεγόμενος, υπήρξαν οι κορυφαίοι ως ζευγάρι μουσικό στο είδος τους.
31. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορητής του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν ο: Αντ. Λ. Φωστιέρης, 79 ετών, αγρότης, από τη Χώρα.
Σημειώνει ο Γ. Μαύρος ότι επρόκειτο για ειρωνικό δίστιχο για την ηλικία των σαράντα που εθεωρείτο μεγάλη για γυναίκες.
32. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορήτριά του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν η: Ε. Αντ. Μαύρου, 67 ετών, από τη Χώρα.
Σημειώνει ο Γ. Μαύρος ότι η πληροφορήτρια το απέδωσε στον Επ. Δ. Γαβρά, λόγιο και ποιητή (1836- 1917). Σημειώνει επίσης ότι παρόλα αυτά είναι δημώδες γιατί συναντιέται ως συγκάκχισμα (σύντομο ρεφραίν) και σε άλλα Κυκλαδονήσια και παραπέμπεθ στο: Κ. Σαΐτα – Σίκινος.
33. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορητής του για το συγκεκριμένο λαϊκό ποίημα, ήταν ο: Γ. Ν. Συνοδινός, 80 ετών, αγράμματος, από τη Χώρα. Σημειώνει ο Γ. Μαύρος, ότι ο πληροφορητής του το άκουγε μικρό παιδί στις βεγγέρες και πιο συγκεκριμένα στο σπίτι της νονάς του Καλλιώς Κ. Νικηφοράκη – αδελφής της γιαγιάς του Γ. Μαύρου Μαρούλης. Σημειώνει επίσης ο Γ. Μαύρος ότι ο πληροφορητής το έμαθε από τη γριά Κανακαριά και την Κλαψοκαλή – γεννημένες κι οι δυό πολύ πριν το 1900.
34. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορητής του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν ο: Αντ. Φωστιέρης, 64 ετών, από τη Χώρα. Σημειώνει ο Γ. Μαύρος ότι λεγόταν στις Απόκριες μεταξύ αντρών στο τραπέζι.
35. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορητής του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν ο: Αντ. Λ. Φωστιέρης, 79 ετών, αγρότης από τη Χώρα.
36. Σημειώνει ο Γεώργιος Μαύρος ότι πρόκειται για σατιρικό δίστιχο για μεγάλης ηλικίας νύφη.
37. Σημειώνει ο Γεώργιος Μαύρος ότι όταν δε θέλανε κάποια/ο για παντρειά χρησιμοποιούσαν το δίστιχο ως απάντηση. Πληροφορητής του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν ο: Δημήτρης Πρέκας- λαουτιέρης. Σημειώνει επίσης ο Γ. Μαύρος ότι το είπε η θειά του Καλλιώ Κ. Νικηφοράκη στα 1910 σε μαντιναδόρο τραγουδιστά πίσω από τη πόρτα της.
38. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορήτριά του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν η: Ουρανία Γ. Αρτέμη, 76 ετών από τη Χώρα.
Σημειώνει ο Γεώργιος Μαύρος ότι το δίστιχο συνηθιζόταν όταν πολλοί μαζί κάνανε μαντινάδα για χατήρι ενδιαφερόμενου ελαφρώς αφελούς.
39. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορητής του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν ο: Αντ. Φωστιέρης, 78 ετών, αγρότης από τη Χώρα.
Σημειώνει ο Γεώργιος Μαύρος ότι, γύρω στο 1958, το δίστιχο αυτό συνηθιζόταν για σχέσεις ή γάμους ατόμων χαμηλής νοημοσύνης .
40. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου πληροφορητής του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν ο: Αντ. Λ. Φωστιέρης, 79 ετών, αγρότης από τη Χώρα.
41. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορήτριά του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν η: Πολυτίμη Κάρλοβιτς [γ. Κώτσου], 70 ετών, από τη Χώρα.
42. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Γεωργίου Μαύρου, πληροφορητής του για το συγκεκριμένο δίστιχο ήταν ο: Δημ. Κ. Γιαννακός, 81 ετών, καφετζής – λαουτιέρης, από τη Χώρα. Σημειώνει ο Γεώργιος Μαύρος ότι το έλεγε ο πατέρας του πληροφορητή, Κωνσταντής του φιγουρινιού, λαουτιέρης που έδρασε το πρώτο μισό του 20ου αιώνα και στον οποίο οφείλουμε τη διάσωση πολλών πανάρχαιων δίστιχων. Σημειώνει επίσης ο Γ. Μαύρος ότι το δίστιχο αντανακλά απάτη εις βάρος κατοίκων της Δονούσας, τους οποίους παλιότερα οι Αμοργιανοί (παρόλο που η Δονούσα κατοικήθηκε από κατοίκους της Αμοργού, αγρότες που είχαν χωράφια στο νησί και σταδιακά έμειναν μόνιμα) θεωρούσαν κατώτερης ευφυΐας, εξού και το «Ντονουσώτικο βούδι».
